از وایکینگ‌ها تا وایرلس: داستان هارالد بلاتند و فناوری بلوتوث

آیا می‌دانستید که فناوری بلوتوث که امروزه از آن برای اتصال بی‌سیم دستگاه‌های مختلف استفاده می‌کنیم، نام خود را از یک پادشاه وایکینگ قرن دهم گرفته است؟ هارالد بلوتوث (Harald Blåtand Gormsen)، پادشاهی که به خاطر اتحاد دانمارک و گسترش مسیحیت در اسکاندیناوی¹ شهرت داشت، اکنون به عنوان نام‌آور فناوری‌ای شناخته می‌شود که دستگاه‌ها را به هم متصل می‌کند. در این مقاله از هامیا ژورنال، به داستان جذاب این وایکینگ اسرارآمیز می‌پردازیم که چگونه نام او از اعماق تاریخ به دنیای مدرن و فناوری بی‌سیم راه پیدا کرد. اگر کنجکاوید که چطور هارالد بلوتوث با دندان آبی‌رنگ خود به الهام‌بخش یکی از پرکاربردترین فناوری‌های ارتباطی جهان تبدیل شد، ادامه مطلب را از دست ندهید!

این داستان هارالد بلوتوث است.

همه‌ی ما می‌دانیم که بلوتوث یک فناوری ارتباط بی‌سیم است، اما آیا می‌دانستید که، نام و لوگوی آن از یک پادشاه وایکینگ قرن دهم الهام گرفته شده‌است؟ پادشاه هارالد، معروف به هارالد بلاتاند گورمسن (Harald Blåtand Gormsen) در دانمارکی یا هارالد بلوتوث گورمسون (Harald Bluetooth Gormsson) در انگلیسی، بین حدود 958 تا حدود 986 میلادی بر دانمارک حکومت می‌کرد. اگرچه نام او به این فناوریِ شناخته شده داده شد، اما داستان اولین پادشاه مسیحی دانمارک، برای اکثر مردم ناشناخته باقی مانده است. هارالد بلوتوث در طول سلطنت خود بر دانمارک و اسکاندیناوی انگیزه پیوستن به اروپای پررونقِ قرون وسطی را به این سرزمین‌ها داد.

هارالد بلوتوث (Harald Bluetooth) که بود؟

هارالد بلوتوث قرن‌ها در سایه تاریک تاریخ پنهان بود، تا اینکه ناگهان زمانی که دو مرد نام او را از اعماق تاریخ وایکینگ‌ها بیرون کشیدند و به یک فناوری جدید نوآورانه دادند، مشهور شد. پادشاه وایکینگ نقش اساسی در متحد کردن دانمارک با همسایگانش (اکنون کشورهای نروژ و سوئد) ایفا کرد و در راستای مسیحی کردن مردم اسکاندیناوی تلاش کرد.

اطلاعات اندک موجود در مورد اولین پادشاه مسیحی دانمارک از منابع مختلف نوشته شده در زمان سلطنت هارالد و توسط مورخان بعدی می‌آید. آنها مطمئناً در تزئین یا اغراق برخی از ویژگی‌های او تردید نکرده‌اند، گاهی اوقات توصیف‌های متفاوتی ارائه می‌دادند اما به گسترش افسانه پادشاه وایکینگ کمک کردند.

هارالد به عنوان “قابل توجه به دلیل قدرت ذهن و ایمانش” اما همچنین “محروم از حکمت” و “بدون هوش زیاد” توصیف شده است. چندین مورخ، جنگجو و پادشاه بزرگ وایکینگ را ستایش کرده‌اند و درباره دشمنی بین هارالد و پسرش سویین فورکبیرد (Sweyn Forkbeard) نوشتنه‌اند.

همانطور که نام خانوادگی‌اش یعنی گورمسون نشان می‌دهد، هارالد پسر گورم پیر (Gorm the Old)، پادشاه دانمارک، و تیرا (Thyra) بود. او احتمالاً حدود 920 میلادی به دنیا آمده بود. در سال 958، هارالد پدرش را در رأس یک پادشاهی وسیعی که امروزه دانمارک، بخش‌هایی از نروژ و سوئد را در بر می‌گیرد، جایگزین کرد.

اولین پادشاه مسیحی دانمارک

هارالد مانند پیشینیان خود، بت‌پرست متولد شد و خدایان پانتهون (pantheon) نورس را پرستش می‌کرد. حدود 960 میلادی، شاید در 963، هارالد به مسیحیت گروید و به اولین پادشاه مسیحی دانمارک تبدیل شد. این یک چیز جدید نبود زیرا مسیحیت از قرن نهم به تدریج در سراسر آن منطقه گسترش یافته بود. با این حال، گرویدن پادشاه باعث ماندگاری دین جدید در آن منطقه شد.

تغییر دین هارالد نه تنها یک عملِ دینی بلکه یک تصمیم سیاسی نیز بود. اُتو کبیر (Otto the Great)، پادشاه فرانک شرقی و امپراتور مقدس روم در اواسط قرن دهم میلادی، تهدید کرد که قلمرو خود را در سراسر مرزهای دانمارک گسترش خواهد داد. اولین اقدام او ایجاد اسقف‌نشین‌ها در دانمارک بود و گرویدن هارالد به کلیسای دانمارک کمک کرد تا دانمارک در آن زمان استقلال خود را حفظ کند. هارالد آرزو داشت اعتماد مردم خود را حفظ کند و با عدم اجبار آنها به کنار گذاشتن باورها و سنت‌های قدیمی خود، انتقال بدون دردسر از بت‌پرستی به مسیحیت را تضمین کند.

چرا لقب هارالد، بلوتوث یا دندان آبی بود؟

حال چرا پادشاه هارالد به عنوان “بلوتوث” شناخته شده‌بود؟ منشأ این لقب احتمالاً آنقدر جذاب نیست. گفته می‌شود هارالد دندانی پوسیده داشت که به رنگ آبی یا سیاه بود، همانطور که نام دانمارکی او نشان می‌دهد: هارالد بلاتاند گورمسن (Harald Blåtand Gormsen)، blå به معنای آبی و tand به معنی دندان.

اولین اشاره به این جزئیات در Chronicon Roskildense، یک وقایع‌نگاری دانمارکی قرن دوازدهم، نوشته شده به زبان لاتین که رویدادهای تاریخی دانمارک، از جمله مسیحی شدن پادشاهی را توصیف می‌کند، ظاهر می‌شود. نویسنده از کلمه لاتین Blatan برای توصیف هارالد بدون ارائه جزئیات بیشتر استفاده کرده است.

ویلیام از Æbelholt، یک کلیسایی فرانسوی که برای کمک به بازگرداندن نظم مذهبی در اسقف‌نشین روزکیلده (Roskilde) به دانمارک نقل مکان کرد، اولین کسی بود که دندان آبی پادشاه هارالد را توصف کرده‌‌است. ویلیام در شجره نامه پادشاهان دانمارک، نوشته شده در نیمه دوم قرن دوازدهم، دندان هارالد را به رنگ آبی تیره، تقریباً سیاه توصیف کرده‌‌است.

با این حال، منشأ رنگ دندانِ او ناشناخته باقی مانده است. هارالد ممکن است دندانی پوسیده داشته باشد که مشخصاً قابل مشاهده بود. کمبود مراقبت‌های بهداشتی و دندانپزشکی در آن زمان به این معنی بود که داشتن دندان‌های خراب، حتی در بین افراد سلطنتی نیز رایج بود.

برخی توضیح کمتر وحشتناکی برای لقب هارالد ارائه می‌دهند. اسکاندیناوی‌ها بسیار علاقه‌مند به انواع توت‌های وحشی هستند که در سرزمین‌های شمالی گسترده هستند. هارالد ممکن است به ویژه علاقه‌مند به انواع توت‌های آبی رنگ بوده باشد و ممکن است همین مسئله باعث سیاه شدن دندان‌های او شده باشد.

اشاره به دندان آبی تنها دو قرن پس از مرگ هارالد ظاهر شد. در طول سلطنت خود او، پادشاه بدون شک به عنوان هارالد گورمسون شناخته می‌شد: پسر گورم. در سنت اسکاندیناوی، مردم با نام‌های کوچک خود شناخته می‌شدند. آنها همچنین از یک نام خانوادگی ساخته شده از نام پدر یا، کمتر، نام مادر خود استفاده می‌کردند. نام پدر یا مادر با پسوند -(s)son/-sen یا -dóttir/-dotter دنبال می‌شد. در نهایت، این به نوعی نام خانوادگی تبدیل شد که گاهی با نام خانوادگی ارثی ترکیب می‌شد. منشأ مرموز لقب هارالد نامشخص باقی مانده است. به دلیل منحصر به فرد بودن آن، هارالد و دندان آبی فرضی او آزمون زمان را پشت سر گذاشتند و در نهایت مشهور شدند.

کسب یک برداشت واضح از ظاهر کلی هارالد نیز چالش برانگیز است. یکی از معدود نمایش‌های او، نقاشی روی یکی از ستون‌های کلیسای جامع روزکیلده (Roskilde)، هارالد را به عنوان مردی از قرن شانزدهم با جوراب‌های قرمز، دامن آبی و زره طلایی نشان می‌دهد. چیزهایی که او در زمان خود نپوشیده بود.

سنگ‌های جیلینگ (Jelling)

با وجود کمبود منابع مکتوب در مورد هارالد بلوتوث، پادشاه دانمارک آثار باستانی زیادی از سلطنت خود به جا گذاشت. هارالد در میان آثار تاریخی خود، شبکه‌ای از قلعه‌های گِرد در سراسر دانمارک و جنوب سوئد تأسیس کرد. او همچنین داننویرکه (Dannevirke)، یک شبکه استحکام‌بندی در شلسویگ-هولشتاین (Schleswig-Holstein)، در شمال و در مجاورت آلمان را مدرن کرد.

مجموعه سنگ‌های جیلینگ مهم‌ترین و ارزشمندترین منبع اطلاعات در مورد هارالد بلوتوث است. باستان‌شناسان از سال 1704 این سایت وسیع سنگ‌های رونی حک شده در مرکز دانمارک را مطالعه کرده‌اند.

پدر هارالد، گورم پیر، احتمالاً اولین سنگ حک شده را به یاد همسرش تیرا برپا کرد. هارالد سنگ دوم را به افتخار والدینش و برای جشن موفقیت سیاسی خود برافراشت. سنگ هارالد با کتیبه‌های رونی خود، منبع ارزشمندی از اطلاعات در مورد دستاوردهای او است: الحاق سرزمین‌های نروژی و سوئدی و مسیحی شدن پادشاهی.

هارالد مانند پدرش قبل از او، بخشی از سلسله جیلینگ بود. سلسله جیلینگ، که همچنین به عنوان خاندان کنیتلینگا (Knýtlinga) شناخته می‌شود، با پادشاه افسانه‌ای دانمارک یعنی هارتاکنوت (Harthacnut)، پدر گورم پیر، آغاز شد و تا مرگ هارتاکنوت (همچنین شناخته شده به عنوان کانوت سوم) در 1042، سلسله‌ای از چندین پادشاه را دربر گرفت.

پادشاهان متوالی سلسله جیلینگ، پادشاهی دانمارک را شکل دادند و آن را به یکی از قدرتمندترین پادشاهی‌های شمال اروپا در قرن یازدهم تبدیل کردند. در اوج خود، قلمرو این پادشاهی از شمال نروژ تا انگلیس گسترش یافته بود.

تبعید به دست پسرش

پس از سال‌ها موفقیت سیاسی و ایجاد یک قدرت قوی بر سرزمین‌های وسیع متحد، پایان سلطنت هارالد بلوتوث با شورش پسرش سویین (Sweyn) آغاز شد. سویین، همراه با برخی از اشراف ناراضی، پادشاه را در دهه 980 به تبعید محکوم کردند. او در جایی در قسمت جنوبی کشورهای بالتیک ساکن شد.

هارالد اندکی پس از تبعید درگذشت. طبق منابع بعدی، یک کماندار، پادشاه تبعید شده را در حالی که او در حال رفع نیاز خود بود کشت؛ چه پایانی برای پادشاه بزرگ وایکینگ! حتی مکان قبر او در اعماق تاریک تاریخ باقی مانده است. سویین قطعاً در از بین رفتن اطلاعات درباره زندگی پدرش نقش داشت. تنها در دوران مدرن بود که هارالد دوباره کشف شد. ابتدا توسط دانمارکی‌ها که او را به‌عنوان یک شخصیت کلیدی در تاریخ ملی خود دیدند، سپس توسط دیگران، به لطف یک فناوری انقلابی جدید به نام او.

اگر طرفدار سینما و تلویزیون باشید احتمالا سریال Vikings: Valhalla، ساخته‌ی Netflix، که فصل سوم و آخر آن در تابستان سال 2024 عرضه شد را دیده‌اید. شخصیت Sweyn Forkbeard یا “سویین ریش چنگالی” در این سریال در واقع پسر هارادلد بلوتوث است که نقش او را سورن پیلمارک (Søren Pilmark) در این سریال بازی می‌کند.

هارالد بلوتوث و تولد فناوری بلوتوث

در سال 1997، چندین شرکت بزرگ ارتباطی مانند IBM، Intel، Ericsson، Nokia و Toshiba فناوری جدیدی برای اتصال بی‌‌سیم دستگاه‌ها توسعه دادند. نوکیا و اریکسون، دو شرکت نوردیک، این پروژه را رهبری کردند.

در یک شب بادخیز، در یک بار در تورنتو کانادا، دو مهندس از اینتل و اریکسون که روی این پروژه کار می‌کردند، مشغول نوشیدن بودند. آنها به دنبال یک نام خوب برای فناوری جدید خود بودند. در طول گفتگوی خود، در مورد عشق مشترک خود به تاریخ صحبت کردند. یکی از آنها به کتابی که به تازگی درباره وایکینگ‌ها خوانده بود، از جمله یک پادشاه وایکینگ عجیب و غریب به نام هارالد بلوتوث اشاره کرد.

مهندسان بین هارالد بلوتوث، پادشاه متحدکننده، و ابزاری که برای اتصال دستگاه‌های مختلف در یک شبکه منحصر به فرد ایجاد کرده بودند، اشتراکاتی مشاهده کردند. یکی از آنها، جیم کارداچ (Jim Kardach)، یک پاورپوینت برای توضیح انتخاب نام به سرپرستان خود ساخت. این پاوروینت شامل تصویری از هارالد روی یک سنگ، با در دست داشتن یک تلفن همراه و یک لپ تاپ بود.

بلوتوث چندین ماه به عنوان یک نام رمز بود، اما قرار بود با نام “RadioWire” یا “PAN” (شبکه منطقه شخصی – Personal Area Network) جایگزین شود. اما تیم ارتباطات قدرت معنای پشت “بلوتوث” را درک کردند و آن را به عنوان نام رسمی فناوری حفظ کردند. بلوتوث در سال 1998 به طور رسمی راه‌اندازی شد و اریکسون اولین تلفن بلوتوث را در سال 1999 ساخت. این فناوری امروزه نیز همچنان به طور گسترده استفاده می‌شود.

جالب اینجاست که لوگوی بلوتوث نیز از الفبای رونی، که توسط آلمانی‌ها و اسکاندیناوی‌ها بین پایان عصر باستان و قرون وسطی استفاده می‌شد، الهام گرفته شده است. با ترکیب حروف اول هارالد بلاتاند، آنها لوگوی فعلی را ارائه دادند.

با افزایش علاقه عموم به وایکینگ‌ها و تاریخ آنها از طریق کمیک‌ها، کتاب‌ها و برنامه‌های تلویزیونی، ریشه نام محصول در فرهنگِ مکانِ منشأ آن، به نظر می‌رسد که به شرکت یک مزیت رقابتی ارائه کرده است.

مانند پادشاه هارالد که پادشاهی‌ها را متحد کرد، فناوری بلوتوث دستگاه‌های مختلف را به هم متصل می‌کند. همچنین نشان دهنده تلاش مشترک کسانی است که رهبری شرکت‌های مختلف را بر عهده دارند تا امکان ارتباط بین محصولات خود را فراهم کنند.

سخن پایانی

داستان هارالد بلوتوث، پادشاه وایکینگ قرن دهم، تنها بخشی از تاریخ دانمارک نیست؛ بلکه پیوندی شگفت‌انگیز بین گذشته و دنیای مدرن فناوری است. بلوتوث، نامی که از یک پادشاه با دندانی آبی الهام گرفته شد، اکنون در هر گوشه از زندگی روزمره ما حضور دارد و دستگاه‌ها را به هم متصل می‌کند، درست همان‌طور که هارالد قلمروهای اسکاندیناوی را متحد کرد. این نشان می‌دهد که تاریخ و فناوری می‌توانند به طرز شگفت‌انگیزی در هم تنیده شوند و الهام‌بخش نوآوری‌های جدید باشند. اگر از خواندن این مقاله لذت بردید، با به اشتراک‌گذاری آن، دیگران را نیز با این داستان جذاب از دنیای وایکینگ‌ها و فناوری بی‌سیم آشنا کنید.

سوالات متداول

1. اسکاندیناوی: منطقه‌ای جغرافیایی و فرهنگی در شمال اروپا است و با کشورهای سوئد، نروژ و دانمارک شناخته می‌شود که شبه‌جزیره اسکاندیناوی را تشکیل می‌دهند. ↩︎