آشنایی با دفتر کل توزیع شده (DLT): مزایا، چالش‌ها و آینده

فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) در سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین نوآوری‌های دیجیتال تبدیل شده است که ساختارهای سنتی مدیریت داده‌ها و تراکنش‌ها را متحول کرده است. این فناوری با حذف واسطه‌ها، افزایش شفافیت و امنیت و بهبود کارایی در صنایع مختلف از جمله بانکداری، زنجیره تأمین، بهداشت و درمان و املاک، به سرعت در حال گسترش است. اگر می‌خواهید بدانید DLT چیست، چگونه کار می‌کند و چرا آینده تجارت و فناوری به آن وابسته است، این مقاله از هامیا ژورنال پاسخ‌های کاملی برای شما خواهد داشت.

تکنولوژی دفتر کل توزیع شده چیست؟

فناوری دفتر کل توزیع شده (Distributed Ledger Technology) به عنوان یک سامانه دیجیتال برای ثبت تراکنش‌های دارایی‌ها شناخته می‌شود که در آن، تمامی تراکنش‌ها و جزئیات مرتبط با آن‌ها به طور همزمان در چندین مکان ثبت می‌گردند. بر خلاف پایگاه‌های داده سنتی که دارای یک مرکز متمرکز برای ذخیره داده‌ها و عملیات مدیریتی می‌باشند، دفتر کل‌های توزیع شده فاقد چنین مرکزی هستند.

DLT به طور خاص به مجموعه زیرساخت‌های فنی و پروتکل‌هایی اشاره دارد که امکان دسترسی همزمان، اعتبارسنجی و به‌روزرسانی سوابق را فراهم می‌آورند؛ ویژگی‌هایی که وجه تمایز دفتر کل‌های توزیع شده محسوب می‌شوند. این فرآیند در یک شبکه گسترده از رایانه‌ها که در نهادها، مکان‌ها یا گره‌های مختلف پراکنده‌اند، انجام می‌پذیرد.

در یک دفتر کل توزیع شده، هر گره به طور مستقل هر مورد را پردازش و تأیید می‌کند و در نتیجه، سوابق مربوط به هر مورد را ایجاد می‌نماید. این فرایند منجر به ایجاد اجماع در مورد صحت اطلاعات ثبت شده می‌گردد. قابلیت ثبت داده‌های ثابت مانند اطلاعات موجود در یک رجیستر و همچنین داده‌های پویا مانند تراکنش‌های مالی، از جمله کاربردهای متنوع دفتر کل‌های توزیع شده است. تلکنولوژی بلاکچین، به عنوان نمونه‌ای شناخته شده، از این فناوری بهره می‌برد.

تفاوت اصلی DLT با دفتر کل‌های متمرکز سنتی در این است که نسخه‌ای از دفتر کل به هر گره در شبکه توزیع می‌شود و هر گره قادر است دفتر کل را مشاهده، اصلاح و تأیید نماید. این ویژگی به افزایش اطمینان و شفافیت در سیستم کمک شایانی می‌نماید.

علاقه به فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) در دهه پس از معرفی بیت کوین در سال 2009 به عنوان اولین ارز رمزنگاری شده مبتنی بر بلاکچین، به طور چشمگیری افزایش یافته است. موفقیت بیت کوین در اثبات کارآمدی، مقیاس‌پذیری و امنیت این فناوری، محرک اصلی این رشد علاقه بوده است.

از آن زمان تاکنون، سازمان‌های فعال در صنایع مختلف به بررسی و آزمایش کاربردهای DLT در فرآیندهای سازمانی خود پرداخته‌اند. صنایع مالی، بهداشت و درمان و داروسازی از پیشگامان این حوزه بوده و مدیریت زنجیره تأمین نیز به عنوان یکی از کاربردهای رایج DLT مطرح شده است.

شایان ذکر است که مفهوم دفتر کل توزیع شده پدیده جدیدی نیست. سازمان‌ها مدت‌هاست که به جمع‌آوری و ذخیره داده‌ها در مکان‌های مختلف، چه به صورت فیزیکی (مانند کاغذ) و چه به صورت دیجیتال (در نرم‌افزارهای مستقل)، اقدام می‌کردند و تنها در دوره‌های زمانی مشخص، این داده‌ها را در یک پایگاه داده متمرکز گردآوری می‌نمودند. به عنوان مثال، یک شرکت ممکن است بخش‌های مختلفی از داده‌ها را در اختیار هر یک از واحدهای سازمانی خود قرار دهد و تنها در صورت نیاز به این داده‌ها، آن‌ها را به یک دفتر کل مرکزی انتقال دهد. همچنین، چندین سازمان همکار معمولاً داده‌های خود را به صورت مستقل نگهداری کرده و تنها در صورت درخواست یا ضرورت، آن‌ها را در اختیار یک دفتر کل مرکزی تحت کنترل یک طرف ثالث قرار می‌دادند.

پیشرفت چشمگیر DLT در توانایی آن نهفته است که فرآیندهای زمان‌بر و مستعد خطای تطبیق داده‌های مختلف در یک دفتر کل را به حداقل رسانده یا حذف نماید. علاوه بر این، DLT تضمین می‌کند که تمامی ذینفعان به نسخه فعلی و قابل اعتماد دفتر کل دسترسی داشته باشند و از صحت اطلاعات آن اطمینان حاصل نمایند.

دفتر کل‌های توزیع شده چگونه کار می‌کنند؟

دفتر کل‌های توزیع شده بر اساس اصل غیرمتمرکزسازی عمل می‌کنند. برخلاف پایگاه‌های داده متمرکز سنتی که در یک نقطه مرکزی نگهداری می‌شوند، DLT در یک شبکه همتا به همتا (P2P) فعالیت می‌کند. در این شبکه، گره‌های متعدد به‌طور همزمان وظیفه ذخیره‌سازی، تأیید و به‌روزرسانی دفتر کل را بر عهده دارند. این ساختار، نیاز به یک مرجع مرکزی را منتفی کرده و خطر ایجاد یک نقطه شکست واحد را به حداقل می‌رساند.

این فرایند با تکثیر داده‌های دیجیتال در میان گره‌های شبکه آغاز می‌گردد. هر گره، نسخه کاملی از دفتر کل را در اختیار دارد و به صورت مستقل تراکنش‌های جدید را پردازش و تأیید می‌کند. برای حصول اطمینان از اجماع و یکپارچگی داده‌ها، تمامی گره‌های شرکت‌کننده از یک الگوریتم اجماع واحد استفاده می‌کنند که نسخه صحیح دفتر کل را مشخص می‌نماید. پس از دستیابی به اجماع، نسخه به‌روز شده دفتر کل به تمامی گره‌ها ابلاغ می‌شود تا یکپارچگی و دقت اطلاعات تضمین گردد.

دفتر کل‌های توزیع شده از رمزنگاری برای تضمین امنیت داده‌ها و همچنین احراز هویت کاربران از طریق امضاهای دیجیتال و کلیدهای رمزنگاری بهره می‌برند. این فناوری، یک پایگاه داده تغییرناپذیر ایجاد می‌کند؛ به این معنا که پس از ثبت اطلاعات، امکان حذف یا دستکاری آن‌ها وجود ندارد و هرگونه تغییر در دفتر کل به صورت دائمی ثبت می‌گردد.

این معماری، تحولی بنیادین در نحوه جمع‌آوری و تبادل اطلاعات ایجاد کرده است. به جای متمرکزسازی نگهداری سوابق در یک مکان واحد و معتبر، DLT رویکردی غیرمتمرکز را اتخاذ می‌کند که در آن تمامی نهادهای مرتبط امکان مشاهده و اصلاح دفتر کل را دارند. در نتیجه، شفافیت حاکم بر این سیستم، سطح بالایی از اعتماد میان مشارکت‌کنندگان ایجاد کرده و احتمال وقوع فعالیت‌های تقلبی را به حداقل می‌رساند.

همچنین، DLT نیاز نهادها به اتکا بر یک مرجع مرکزی قابل اعتماد برای کنترل دفتر کل یا یک ارائه دهنده شخص ثالث برای ایفای نقش واسطه و نظارت بر تغییرات را برطرف می‌نماید.

برای مطالعه بیشتر در باب مزایای تمرکززدایی و تاثیر فناوری‌های برپایه‌ی DLT مانند بلاکچین بر غیرمتمرکزسازی می‌توانید به مقاله‌ی “تمرکززدایی و بلاکچین: انقلابی در ساختارهای قدرت و اقتصاد” مراجعه نمایید.

ریشه‌های دفتر کل‌ها

دفتر کل‌ها که به عنوان سوابق مکتوب از تراکنش‌ها و داده‌های مرتبط شناخته می‌شوند، ریشه در هزاران سال پیش دارند. با ظهور رایانه‌ها در اواخر قرن بیستم، این دفتر کل‌ها به شکل دیجیتال درآمدند؛ هرچند ساختار و عملکرد آن‌ها تغییرات بنیادینی نیافت.

در گذشته، دفتر کل‌ها به یک مرجع مرکزی متکی بودند تا اصالت تراکنش‌های ثبت شده در آن‌ها را تأیید نماید. به عنوان مثال، بانک‌ها مسئولیت تأیید تراکنش‌های مالی را بر عهده داشتند.

اکنون، با پیشرفت فناوری در قرن بیست و یکم و ظهور رمزنگاری، الگوریتم‌های پیشرفته و قدرت محاسباتی گسترده، گام جدیدی در حوزه نگهداری سوابق برداشته شده است. این تحولات، فناوری دفتر کل توزیع شده را به یک گزینه پایدار و رو به رشد برای نگهداری سوابق تبدیل کرده است.

این پیشرفت در زمانی صورت می‌گیرد که نیاز به چنین فناوری‌هایی بیش از پیش احساس می‌شود. با گسترش فعالیت‌های اقتصادی و تجارت فرامرزی، شبکه‌های تجاری مدرن پیچیده‌تر شده‌اند و به تعداد بیشتری از مشارکت‌کنندگان در مناطق مختلف نیاز دارند. این امر منجر به افزایش حجم داده‌ها و نیاز به ثبت دقیق و ایمن آن‌ها شده است. دفتر کل‌های سنتی قادر به پاسخگویی به این نیازها نبوده و در معرض خطراتی مانند خطاهای انسانی، حملات سایبری و دستکاری قرار داشتند.

چه صنایعی از فناوری دفتر کل توزیع شده استفاده می‌کنند؟

فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) در طیف گسترده‌ای از صنایع نفوذ کرده و تحولات شگرفی در فرآیندهای مختلف ایجاد نموده است. برخی از مهم‌ترین کاربردهای DLT عبارتند از:

بانکداری و امور مالی

صنعت بانکداری و امور مالی از پیشگامان پذیرش فناوری دفتر کل توزیع شده بوده است. یکی از کاربردهای برجسته DLT در این حوزه، اجرای قراردادهای هوشمند در معاملات مالی است. قراردادهای هوشمند با خودکارسازی اجرای و تسویه تراکنش‌ها، موجب افزایش کارایی، کاهش هزینه‌ها و حذف واسطه‌ها می‌گردند. علاوه بر این، DLT امکان انجام پرداخت‌های بین‌المللی با سرعت بالاتر، بهبود فرآیندهای شناسایی مشتری و ارائه راهکارهای امن برای احراز هویت دیجیتال را فراهم می‌آورد.

مدیریت زنجیره تأمین

مدیریت زنجیره تأمین یکی دیگر از حوزه‌های کاربردی مهم DLT محسوب می‌شود. دفتر کل‌های توزیع شده به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا ردیابی و تأیید مسیر کالاها را به صورت دقیق و شفاف انجام داده، اصالت کالاها را تضمین کرده و از وقوع تقلب جلوگیری نمایند. این فناوری امکان مشاهده لحظه‌ای عملیات زنجیره تأمین را فراهم کرده، حجم مستندات کاغذی را کاهش داده و کارایی را افزایش می‌دهد. به عنوان مثال، می‌توان از یک راهکار مبتنی بر DLT برای ردیابی منشأ کالاها و تضمین تولید محصولاتی با استانداردهای اخلاقی استفاده نمود.

بهداشت و درمان

DLT در حوزه بهداشت و درمان به منظور بهبود مدیریت داده‌های بیماران، ساده‌سازی فرآیندها و افزایش امنیت اطلاعات به کار گرفته می‌شود. با استفاده از DLT، سوابق پزشکی به صورت ایمن ذخیره و به اشتراک گذاشته شده و حریم خصوصی و یکپارچگی داده‌ها تضمین می‌گردد. همچنین، قراردادهای هوشمند می‌توانند فرآیند رسیدگی به ادعاهای بیمه‌ای را خودکار کرده، بار کاری اداری را کاهش داده و بهره‌وری را افزایش دهند. علاوه بر این، DLT امکان انجام آزمایش‌های بالینی به صورت ایمن و شفاف را فراهم کرده، یکپارچگی داده‌ها را تضمین نموده و اعتماد به فرآیند تحقیق را ارتقا می‌بخشد.

املاک و مستغلات

فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) پتانسیل متحول کردن صنعت املاک و مستغلات را داراست. با ساده‌سازی معاملات املاک، کاهش حجم مستندات کاغذی و افزایش امنیت تراکنش‌ها، DLT می‌تواند کارایی این صنعت را به طور قابل‌توجهی بهبود بخشد. اجرای قراردادهای هوشمند در این حوزه، امکان خودکارسازی فرآیند انتقال املاک را فراهم کرده و سوابق مالکیت دقیق و دست‌نخورده‌ای را ایجاد می‌نماید. پلتفرم‌های بلاکچین مبتنی بر DLT، شفافیت و قابلیت حسابرسی در ثبت املاک را افزایش داده، خطر تقلب و اختلافات را کاهش داده و نیاز به واسطه‌های پرهزینه را مرتفع می‌سازند. علاوه بر این، DLT امکان تقسیم مالکیت املاک را فراهم کرده و فرصت‌های سرمایه‌گذاری جدیدی را ایجاد می‌نماید.

صنایع دیگر

کاربردهای DLT به صنایع مختلف گسترش یافته است. به عنوان مثال، در صنعت انرژی، DLT امکان تجارت مستقیم انرژی بین مصرف‌کنندگان را فراهم کرده و توسعه سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر غیرمتمرکز را تسهیل می‌نماید. در صنعت سرگرمی، DLT می‌تواند مدیریت حقوق مالکیت معنوی را متحول کرده و تضمین نماید که هنرمندان به طور عادلانه پاداش فعالیت‌های خود را دریافت کنند. علاوه بر این، DLT در حوزه‌های مختلفی همچون سیستم‌های رأی‌دهی، مدیریت حقوق مالکیت معنوی و بازی‌های رایانه‌ای کاربرد دارد.

مثال‌هایی از فناوری دفتر کل توزیع شده

در حال حاضر، انواع مختلفی از فناوری دفتر کل توزیع شده در حال توسعه و استفاده هستند، از جمله:

• بلاکچین، به عنوان شناخته‌شده‌ترین نوع فناوری دفتر کل توزیع شده، تراکنش‌ها را در بلوک‌هایی بسته‌بندی کرده و این بلوک‌ها را به صورت زنجیره‌ای به هم متصل می‌نماید. سپس، این زنجیره بلوکی به تمامی گره‌های موجود در شبکه توزیع می‌شود. این فناوری، زیرساخت اصلی ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین را تشکیل می‌دهد.
• تنگل، نوع دیگری از فناوری دفتر کل توزیع شده، به طور خاص برای اکوسیستم‌های اینترنت اشیا (IoT) طراحی شده است. گروه کاری مشترک Eclipse Foundation و IOTA Foundation، گروه کاری Tangle EE را با هدف توسعه این فناوری ایجاد نموده‌اند. تنگل به عنوان یک “دفتر کل توزیع شده بدون مجوز، بدون هزینه، مقیاس‌پذیر و طراحی شده برای پشتیبانی از داده‌های قابل اعتماد و انتقال ارزش بین انسان‌ها و ماشین‌ها” توصیف می‌گردد.

از جمله دیگر فناوری‌های شناخته شده در حوزه دفتر کل توزیع شده می‌توان به کوردا (Corda)، اتریوم (Ethereum) و هایپرلجر فابریک (Hyperledger Fabric) اشاره نمود.

چرا DLT مهم است

تکنولوژی دفتر کل توزیع شده (DLT) با ایجاد تحولی بنیادین در روش‌های جمع‌آوری و اشتراک‌گذاری داده‌ها، رویکردی نوین در نگهداری سوابق ارائه می‌دهد. برای درک بهتر این تحول، کافی است به دفتر کل‌های سنتی، چه مبتنی بر کاغذ و چه الکترونیکی، که نیازمند یک نقطه کنترل متمرکز برای اعمال تغییرات هستند، توجه کنیم.

در سیستم‌های متمرکز، سازمان‌ها مجبورند منابع قابل توجهی را صرف حفظ این نقطه کنترل مرکزی نمایند. علاوه بر این، تمرکزگرایی منجر به عدم به‌روزرسانی مداوم و کامل اطلاعات در دفتر کل می‌گردد. همچنین، احتمال وقوع خطا و تقلب در این سیستم‌ها به دلیل وجود نقاط متعدد ورود داده‌ها به دفتر کل مرکزی، بسیار بالا است.

در مقابل، فناوری DLT امکان اشتراک‌گذاری داده‌ها به صورت بلادرنگ (RealTime) و شفاف را فراهم می‌آورد، به گونه‌ای که تمامی گره‌های شرکت‌کننده می‌توانند تغییرات را مشاهده نمایند. این فناوری با حذف نقطه شکست واحد، امنیت را به طور قابل‌توجهی افزایش داده و خطر حملات سایبری را کاهش می‌دهد.

تکنولوژی دفتر کل توزیع شده با حذف واسطه‌ها و مراجع مرکزی، سرعت انجام تراکنش‌ها را افزایش داده و هزینه‌های مرتبط با آن را کاهش می‌دهد. با این حال، ماهیت غیرمتمرکز و توزیع شده این فناوری، نیازمند منابع محاسباتی قابل توجهی بوده و در برخی موارد، عملکرد آن را نسبت به سیستم‌های متمرکز کاهش می‌دهد.

مزایای دفتر کل توزیع شده

بخش عمده‌ای از توجه اولیه به فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) بر کاربردهای آن در حوزه تراکنش‌های مالی معطوف بوده است. ظهور و گسترش ارز دیجیتال بیت‌کوین، که بر پایه این فناوری بنا شده است، به خوبی نشان داد که DLT قادر به عملکرد در دنیای واقعی است. به همین دلیل، بانک‌ها و مؤسسات مالی از پیشگامان پذیرش این فناوری محسوب می‌شوند.

با این حال، طرفداران DLT معتقدند که کاربردهای این فناوری فراتر از حوزه مالی بوده و می‌تواند در صنایع مختلفی همچون دولت، بهداشت و درمان، زنجیره تأمین و حقوقی مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال، دولت‌ها در حال بررسی امکان استفاده از DLT برای ثبت تراکنش‌هایی مانند انتقال مالکیت املاک هستند و سازمان‌های بهداشتی نیز در حال آزمایش این فناوری برای بهبود مدیریت سوابق پزشکی می‌باشند.

DLT به افراد این امکان را می‌دهد تا کنترل بیشتری بر اطلاعات شخصی خود داشته باشند و بتوانند دسترسی به بخش‌هایی از سوابق خود را محدود کنند. همچنین، این فناوری می‌تواند در بهبود مدیریت حقوق مالکیت معنوی و ردیابی مالکیت آثار هنری، محصولات، موسیقی، فیلم و سایر دارایی‌های دیجیتال مؤثر باشد.

اگرچه فناوری DLT هنوز در مراحل اولیه توسعه قرار دارد، اما توانایی خود را در ارائه مزایای متعددی به کاربران به اثبات رسانده است. از جمله این مزایا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شفافیت و دیدپذیری گسترده: فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) امکان مشاهده و بررسی جامع تمامی داده‌های ثبت شده در سیستم را فراهم می‌آورد.
• کاهش هزینه‌های عملیاتی: حذف نیاز به یک مرجع مرکزی و خودکارسازی بسیاری از فرایندها، منجر به کاهش چشمگیر هزینه‌های عملیاتی می‌شود.
• سرعت بالای تراکنش‌ها: عدم وجود تأخیر در به‌روزرسانی دفتر کل، سرعت انجام تراکنش‌ها را به طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
• کاهش ریسک تقلب و دستکاری: توزیع شده بودن داده‌ها و استفاده از مکانیسم‌های امنیتی قوی، احتمال وقوع تقلب و دستکاری در اطلاعات را به حداقل می‌رساند.
• افزایش قابلیت اطمینان و انعطاف‌پذیری: عدم وجود یک نقطه شکست واحد، باعث افزایش پایداری و قابلیت اطمینان سیستم می‌شود.
• سطح امنیت بسیار بالا: بکارگیری الگوریتم‌های رمزنگاری پیشرفته، امنیت داده‌ها را در بالاترین سطح تضمین می‌کند.

چالش‌های فناوری دفتر کل توزیع شده

اگرچه فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) مزایای چشمگیری را به همراه دارد، اما با چالش‌های جدی نیز مواجه است. از جمله مهم‌ترین این چالش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

مقیاس‌پذیری

سیستم‌های مبتنی بر DLT، به ویژه بلاکچین‌های سنتی، با افزایش حجم تراکنش‌ها و تعداد کاربران، ممکن است با محدودیت‌های عملکردی مواجه شوند. این محدودیت‌ها در زمینه سرعت پردازش تراکنش‌ها و تأیید آنها نمود پیدا می‌کند. با این حال، تحقیقات و توسعه‌های اخیر در این حوزه، به ویژه در زمینه مکانیسم‌های اجماع جایگزین مانند گراف غیر حلقوی هدایت شده (DAG)، به دنبال رفع این چالش‌ها هستند.

قابلیت همکاری

ایجاد ارتباط و تعامل بین سیستم‌های مختلف DLT، به دلیل عدم وجود استانداردهای مشترک و تفاوت‌های فنی میان پلتفرم‌ها، به عنوان یک چالش اساسی مطرح می‌شود. این مسئله، مانعی جدی بر سر راه توسعه کاربردهای گسترده DLT محسوب می‌شود. تلاش‌های مستمری برای توسعه پروتکل‌ها و استانداردهای مشترک در جهت رفع این چالش در جریان است.

چارچوب‌های نظارتی و قانونی

فناوری DLT با ایجاد تغییرات بنیادین در ساختارهای موجود، نیازمند تطابق و بازنگری چارچوب‌های نظارتی و قانونی است. ایجاد قوانین و مقررات مناسب برای حفاظت از حقوق مصرف‌کنندگان، حفظ حریم خصوصی و تضمین امنیت سیستم‌های مبتنی بر DLT، از جمله مهم‌ترین چالش‌های پیش روی این فناوری است.

تاثیر منفی قوانین اتحادیه اروپا بر فضای مجازی و آزادی اینترنت

آموزش و پذیرش کاربر

فناوری‌های دفتر کل توزیع شده (DLT) به عنوان فناوری‌های نوظهور و پیچیده، مستلزم دانش فنی و تخصصی خاصی برای درک و بهره‌برداری بهینه می‌باشند. لذا، آموزش و ارتقای سطح آگاهی کاربران در این حوزه، نقش بسزایی در گسترش پذیرش و کاربرد این فناوری‌ها ایفا می‌کند. پیچیدگی ذاتی این فناوری‌ها، گاه به عنوان مانعی بر سر راه پذیرش گسترده آن‌ها عمل می‌نماید.

بلاکچین و DLT: چگونه مرتبط و متفاوت هستند

اصطلاحات “فناوری دفتر کل توزیع شده” و “بلاکچین” اغلب به جای یکدیگر به کار می‌روند، اما این دو مفهوم کاملاً مترادف نیستند.

به عبارت ساده‌تر، بلاکچین نوعی از فناوری دفتر کل توزیع شده محسوب می‌شود، اما تمام فناوری‌های دفتر کل توزیع شده از ساختار بلاکچین استفاده نمی‌کنند. این اشتباه در درک، عمدتاً به دلیل محبوبیت بیت‌کوین و افزایش علاقه به این فناوری پس از ظهور آن رخ داده است.

هر دو فناوری دفتر کل توزیع شده و بلاکچین با هدف ایجاد دفتر کل‌های غیرمتمرکز و تغییرناپذیر، از رمزنگاری بهره می‌گیرند. همچنین، هر دو می‌توانند به صورت عمومی یا خصوصی مورد استفاده قرار گیرند. تفاوت اصلی این دو در ساختار داده‌ها و مکانیسم‌های اجماع نهفته است.

در واقع تفاوت اساسی در این نکته نهفته است: فناوری بلاکچین از ساختاری متشکل از بلوک‌های داده‌ای استفاده می‌کند که به صورت زنجیره‌ای به یکدیگر متصل شده و دفتر کل توزیع شده را تشکیل می‌دهند. این ساختار، همان‌گونه که از نام آن پیداست، شبیه به زنجیره‌ای از بلوک‌ها است. با این حال، مفهوم کلی دفتر کل توزیع شده (DLT) فراتر از این ساختار خاص است. فناوری‌های DLT می‌توانند از اصول طراحی متنوع‌تری برای ایجاد دفتر کل‌های توزیع شده بهره ببرند. در واقع، برای اینکه یک فناوری به عنوان DLT طبقه‌بندی شود، الزاماً نیازی به استفاده از ساختار بلوکی ندارد.

جهت کسب اطلاعات جامع‌تر در خصوص تاریخچه بیت‌کوین و آن و تفاوت‌های بنیادین میان بلاکچین و بیت‌کوین، مطالعه مقالات تخصصی‌تر منتشر شده در این سایت به شما توصیه می‌شود.

برای آشنایی عمیق‌تر با تاریخچه بیت‌کوین، بلوک‌های تاریخی تشکیل‌دهنده آن و همچنین درک تفاوت‌های ظریف بین بلاکچین و بیت‌کوین، به مقالات تخصصی‌تر موجود در هامیا ژورنال مراجعه فرمایید.

مکانیزم‌های اجماع فناوری دفتر کل توزیع شده

مکانیزم‌های اجماع، ستون فقرات فناوری دفتر کل توزیع شده محسوب می‌شوند. این مکانیزم‌ها نقش حیاتی در تأمین یکپارچگی و امنیت شبکه‌های توزیع شده ایفا می‌کنند و نحوه تأیید و ثبت تراکنش‌ها در دفتر کل را تعیین می‌نمایند.

از جمله مهم‌ترین مکانیزم‌های اجماع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

اثبات کار (Proof of Work – PoW)

مکانیزم اثبات کار که در بیت کوین به کار گرفته شده است، بر اساس رقابت ماینرها برای حل مسائل پیچیده ریاضی بنا شده است. برنده این رقابت مسئولیت افزودن بلوک جدیدی از تراکنش‌ها به زنجیره بلاک را بر عهده می‌گیرد. این مکانیزم گرچه امنیت شبکه را به نحو چشمگیری افزایش می‌دهد، اما به دلیل مصرف بالای انرژی و قدرت محاسباتی، با چالش‌هایی نیز همراه است.

اثبات سهام (Proof of Stake – PoS)

مکانیزم اثبات سهام به عنوان جایگزینی برای اثبات کار مطرح شده است. در این مکانیزم، اعتبارسنجان بر اساس میزان دارایی که در شبکه سرمایه‌گذاری کرده‌اند، انتخاب می‌شوند تا تراکنش‌ها را تأیید کنند. این مکانیزم نه تنها مصرف انرژی را کاهش می‌دهد، بلکه به مشارکت بیشتر دارندگان ارز دیجیتال در امنیت شبکه کمک می‌کند. اتریوم ۲.۰ یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های پیاده‌سازی مکانیزم اثبات سهام است.

گراف غیر حلقوی هدایت شده (Directed Acyclic Graph – DAG)

گراف غیر حلقوی هدایت شده ساختار داده‌ای است که به عنوان جایگزینی برای ساختار زنجیره‌ای بلاکچین مطرح شده است. در این ساختار، تراکنش‌ها به صورت گرافیکی و بدون نیاز به بلوک‌های متوالی سازماندهی می‌شوند. این امر منجر به افزایش سرعت تراکنش‌ها، بهبود مقیاس‌پذیری و کاهش تأخیر در تأیید تراکنش‌ها می‌شود. ارزهای دیجیتالی مانند آیوتا (IOTA) و هدر هشگراف (Hedera Hashgraph) از این مکانیزم استفاده می‌کنند.

آینده فناوری دفتر کل توزیع شده

آینده فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) همچنان مبهم و مملو از پتانسیل‌های ناشناخته است. این پرسش که آیا این فناوری قادر خواهد بود تحولی بنیادین در شیوه عملکرد دولت‌ها، سازمان‌ها و صنایع ایجاد کند، پرسشی است که ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده است. کارشناسان حوزه فناوری، DLT را به عنوان محرکی قدرتمند برای بهبود فرآیندهای موجود و خلق نوآوری‌های بی‌سابقه می‌دانند. آن‌ها معتقدند DLT می‌تواند به عنوان ستون فقره‌ای برای ایجاد “اینترنت ارزش” عمل کند؛ فضایی که در آن تراکنش‌ها به صورت لحظه‌ای و در سطح جهانی انجام می‌شوند. گستردگی و نفوذ اینترنت به عنوان زیرساخت اصلی، بستری مناسب برای شکوفایی فناوری‌های دفتر کل دیجیتال فراهم کرده است.

با این حال، کارشناسان بر این باورند که پذیرش گسترده DLT مسیری تدریجی را طی خواهد کرد. در این مسیر، برخی از سازمان‌ها پیشگام خواهند بود و دیگران با تأخیر به این فناوری روی خواهند آورد. یکی از چالش‌های اصلی در مسیر پذیرش DLT، پیاده‌سازی، مقیاس‌بندی و بهره‌برداری عملی از آن است. مدیران و کارآفرینان در تلاشند تا شبکه‌هایی از سازمان‌ها را ایجاد کنند که بتوانند با همکاری یکدیگر از DLT برای ایجاد تحولات بنیادی در شیوه مدیریت داده‌ها و فرآیندها استفاده کنند. این شبکه‌ها می‌توانند مدل‌های کسب‌وکار کاملاً جدیدی را خلق کرده و به ایجاد صنایع نوظهور کمک کنند.

بلاکچین به عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین نمونه‌های فناوری دفتر کل توزیع شده، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد مزایای بالقوه استفاده از ارزهای دیجیتال برای کسب‌وکارها، می‌توانید به جدول زیر مراجعه کنید.

مزیت	توضیحات
حذف نیاز به پول فیزیکی	با بهره‌گیری از ارزهای دیجیتال، الزام به استفاده از پول نقد و متحمل شدن ریسک‌های ناشی از حمل و نقل و نگهداری آن از میان می‌رود. این امر موجب تسهیل فرایند پرداخت و کاهش هزینه‌های مرتبط با آن می‌شود.
شفافیت و حسابرسی‌پذیری بالا	فناوری بلاکچین، زیربنای ارزهای دیجیتال، با ایجاد یک دفتر کل غیرقابل تغییر، شفافیت و قابلیت حسابرسی در تراکنش‌ها را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد. این ویژگی، اعتماد و اطمینان را در اکوسیستم اقتصادی تقویت می‌کند.
عدم محدودیت‌های وام‌های سنتی	برخلاف وام‌های بانکی سنتی، وام‌های مبتنی بر ارزهای دیجیتال از قیدوبندهای پیچیده و محدودیت‌های متداول بانکی رها هستند. این امر امکان دسترسی آسان‌تر به منابع مالی را فراهم می‌آورد.
گسترش گزینه‌های پرداخت	با ادغام ارزهای دیجیتال در سیستم پرداخت، کسب‌وکارها قادر خواهند بود طیف وسیع‌تری از گزینه‌های پرداخت را به مشتریان خود ارائه دهند. این امر انعطاف‌پذیری بیشتری در پرداخت‌ها ایجاد کرده و رضایت مشتری را افزایش می‌دهد.
جذب مشتریان جدید	ارائه گزینه پرداخت با ارزهای دیجیتال به عنوان یک مزیت رقابتی، می‌تواند مشتریان جدیدی را به سمت کسب‌وکار جذب کند. خصوصاً نسل جوان که به فناوری‌های نوین علاقه‌مند هستند، به این روش پرداخت تمایل بیشتری نشان می‌دهند.
کاهش هزینه‌های تراکنش‌های بین‌المللی	ارزهای دیجیتال با حذف واسطه‌های مالی، هزینه‌های مرتبط با تراکنش‌های بین‌المللی را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهند و سرعت انجام این تراکنش‌ها را افزایش می‌دهند.
کاهش تقلب	ماهیت غیرقابل برگشت تراکنش‌ها در بلاکچین، احتمال وقوع تقلب‌های مالی مانند برگشت وجه را به حداقل می‌رساند و امنیت تراکنش‌ها را افزایش می‌دهد.
ضرورت استفاده از ارزهای دیجیتال در وب 3.0	با توجه به ماهیت غیرمتمرکز و مبتنی بر داده وب 3.0، استفاده از ارزهای دیجیتال به عنوان یک واسطه پرداخت ضروری به نظر می‌رسد. این امر موجب تسهیل تبادل ارزش و دارایی‌های دیجیتال در این محیط خواهد شد.
پتانسیل جذب سرمایه‌گذاری	ارزهای دیجیتال به عنوان یک ابزار نوین برای جذب سرمایه شناخته می‌شوند. بسیاری از پروژه‌های مبتنی بر بلاکچین از طریق عرضه اولیه کوین (ICO) و سایر روش‌های تامین مالی جمعی، موفق به جذب سرمایه‌های قابل توجهی شده‌اند.

سخن پایانی

فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) با ارائه راه‌حل‌های نوین برای مدیریت داده‌ها و تراکنش‌ها، مسیری تازه برای صنایع مختلف فراهم کرده است. این فناوری با ویژگی‌هایی مانند غیرمتمرکز بودن، شفافیت بالا و افزایش امنیت، نویدبخش آینده‌ای بدون واسطه و با اعتماد بیشتر در حوزه‌های مالی، زنجیره تأمین، بهداشت و درمان و بسیاری از صنایع دیگر است. با وجود چالش‌هایی که پیش رو دارد، DLT بدون شک یکی از پیشگامان تحولات دیجیتال در قرن بیست و یکم خواهد بود. این مقاله تلاش داشت تا شما را با جنبه‌های مختلف این تکنولوژی آشنا کرده و درک عمیق‌تری از آینده آن به شما بدهد.

سوالات متداول