در اوایل سال 2025، شاهد جدالی لفظی در دنیای فناوری میان غولهای این صنعت بودیم. گوگل، با اتهام به مایکروسافت مبنی بر فریب کاربران و محدود کردن انتخابهای آنها، به شدت به این شرکت تاخت. این در حالی است که خود گوگل نیز تنها چند هفته پیش به دلیل برنامه جدیدی برای ردیابی دستگاههای کاربران مورد انتقاد قرار گرفته بود. این برنامه که قرار است در هفتههای آینده اجرایی شود، فراتر از پلتفرمهای رایج اندروید و کروم به جمعآوری اطلاعات از طیف وسیعتری از دستگاهها میپردازد.
این دو رویداد ظاهراً بیربط، در واقع نشاندهنده یک واقعیت مشترک هستند: کاربران در دل رقابتهای شدید میان شرکتهای بزرگ فناوری قرار گرفتهاند. این شرکتها با ایجاد اکوسیستمهای گسترده، تلاش میکنند تا کاربران را به محصولات و خدمات خود وابسته کرده و در نهایت بر رفتار و انتخابهای آنها تأثیر بگذارند.
پس از آنکه مایکروسافت در موتور جستجوی بینگ خود اقدام به شبیهسازی صفحه اصلی گوگل کرد، گوگل به شدت به این شرکت واکنش نشان داد. این اقدام مایکروسافت با هدف دور نگه داشتن کاربران از موتور جستجوی گوگل و افزایش سهم بازار بینگ در رایانههای شخصی ویندوزی انجام شدهاست. این در حالی است که اپل نیز پیشتر در حمایت از گوگل در دادگاهی حضور یافته بود تا جایگاه موتور جستجوی گوگل به عنوان پیشفرض در آیفونها حفظ شود. این نشان میدهد که رقابت بر سر موتورهای جستجو بسیار شدید است و شرکتها برای حفظ سهم بازار خود دست به هر اقدامی میزنند.
بر اساس گزارشها، مایکروسافت در این اقدام تلاش کردهاست تا با شبیهسازی ظاهر گوگل در نتایج جستجوی بینگ، کاربران را به اشتباه انداخته و آنها را به استفاده از این موتور جستجو ترغیب کند. این اقدام نشان میدهد که شرکتها برای جذب کاربران حاضرند از هر ترفندی استفاده کنند، حتی اگر به معنای فریب دادن کاربران باشد.
اگرچه کروم و جستجوی گوگل هر دو نگرانیهایی را در خصوص حریم خصوصی کاربران ایجاد میکنند، اما این دو سرویس متفاوت هستند. به همین دلیل است که توصیه میشود کاربران آیفون برای جستجو در گوگل از مرورگر سافاری استفاده کنند تا کروم. البته، اگر در حین استفاده از سافاری به حساب گوگل خود وارد شوید، این تفاوت چندان محسوس نخواهد بود. با این حال، در آخرین خبرهای منتشر شده درباره ردیابی کاربران توسط گوگل، کروم نقش محوری نداشت. در حالی که کروم در سالهای اخیر به دلیل مسائل مربوط به حریم خصوصی بسیار مورد توجه قرار گرفتهاست، این بار تمرکز بر روی روشهای جدیدی از ردیابی است که فراتر از قابلیتهای شناختهشده کروم مانند کوکیها و حالت ناشناسد (incognito mode) عمل میکنند.
این بحث زمانی آغاز شد که گوگل بهروزرسانی جدیدی را برای سیستم تبلیغاتی خود منتشر کرد. این شرکت اعلام کرد که این تغییرات به دلیل گسترش دامنه نمایش تبلیغات به دستگاههای مختلفی مانند تلویزیونهای هوشمند و کنسولهای بازی صورت گرفتهاست. در نتیجه این تغییرات، گوگل کنترل کمتری بر نحوه هدفگیری و اندازهگیری تبلیغات خواهد داشت.
مسئله اثر انگشت دیجیتال دیگر تنها به مرورگرها محدود نمیشود.
رگولاتور اطلاعات بریتانیا به این موضوع اشاره کرد که این روش جدید ردیابی، که به آن “اثر انگشت دیجیتال” گفته میشود، در تمام دستگاههای متصل قابل اجرا است. این اثر انگشت با جمعآوری اطلاعات مختلف در مورد نرمافزار و سختافزار دستگاهها، امکان شناسایی منحصر به فرد هر دستگاه و کاربر را فراهم میکند. نهادهای نظارتی معتقدند که این روش ردیابی منصفانه نیست و انتخاب کاربران را در کنترل اطلاعات شخصی خود محدود میکند. با این تغییر در سیاست گوگل، روش اثر انگشت دیجیتال میتواند جایگزین کوکیهای شخص ثالث شود.
با توجه به ماهیت دستگاههای متصل و عدم آگاهی کاربران از نحوه جمعآوری دادهها، این روش جدید ردیابی میتواند پیامدهای جدی برای حریم خصوصی کاربران داشته باشد. سازمانهایی که از فناوری تبلیغاتی گوگل استفاده میکنند، میتوانند بدون نقض قوانین موجود، اقدام به ایجاد اثر انگشت دیجیتال کنند. این روش ردیابی به گونهای طراحی شدهاست که حذف آن بسیار دشوار است، حتی اگر دادهها به صورت ادواری پاک شوند. در واقع، اثر انگشتهای بیومتریک میتوانند هویت کاربر را به طور منحصر به فرد شناسایی کنند.
میتوان مقایسه جالبی بین بازگشت روش اثر انگشت دیجیتال و نشت گسترده دادههای مکانی کاربران انجام داد. هر دو این موارد نشان میدهند که جمعآوری دادههای کاربران به صورت پنهانی و در مقیاس بزرگ انجام میشود. نشت دادههای اخیر نشان میدهد که صنعت دادههای مکانی بسیار بزرگ است و بسیاری از برنامههای کاربردی، بدون اطلاع کاربران، دادههای مکانی آنها را جمعآوری میکنند.
این نشت دادهها نشان میدهد که شرکتها سالهاست که دادههای مکانی کاربران را از طریق تلفنهای هوشمند جمعآوری میکنند و از این دادهها برای ایجاد محصولات جدید یا فروش آنها به دیگران، از جمله دولتها، استفاده میکنند. این امر نشان میدهد که جمعآوری این دادهها نه تنها برای شرکتها سودآور است، بلکه میتواند هدف جذاب هکرها نیز باشد.
نکته قابل توجه در این نشت دادهها، تعداد زیاد برنامههای محبوب است که در جمعآوری دادههای مکانی کاربران نقش دارند. برنامههایی مانند Candy Crush، Tinder و MyFitnessPal از جمله برنامههایی هستند که به صورت غیرمجاز دادههای مکانی کاربران را جمعآوری میکنند. این نشان میدهد که حتی برنامههای محبوب و پرکاربرد نیز ممکناست به ابزارهایی برای نقض حریم خصوصی کاربران تبدیل شوند.
فهرستی طولانی از برنامههای کاربردی که به طور مخفیانه دادههای مکانی کاربران را جمعآوری میکنند، منتشر شدهاست. این فهرست شامل طیف گستردهای از برنامهها از جمله برنامههای دوستیابی، بازی، حملونقل، تناسب اندام، شبکههای اجتماعی، ایمیل و حتی برنامههای مذهبی و VPN میشود. این نشان میدهد که مشکل جمعآوری دادههای مکانی کاربران بسیار گستردهتر از آن چیزی است که تصور میشد.
نشت دادههای Gravy و همچنین موضوع اثر انگشت دیجیتال نشان میدهند که کاربران به شدت نگران ردیابی مخفیانه توسط شرکتها هستند. علاوه بر این، گوگل نیز با شکایتهای متعددی در خصوص جمعآوری دادههای کاربران روبرو شدهاست. یکی از این شکایات به این دلیل مطرح شدهاست که گوگل حتی پس از غیرفعال شدن گزینه ردیابی توسط کاربران، همچنان به جمعآوری دادههای آنها ادامه دادهاست. این موضوع نشان میدهد که شرکتها به دنبال راههای مختلفی برای دور زدن تنظیمات حریم خصوصی کاربران هستند.
گوگل ادعا میکند که با ایجاد یک شناسه تصادفی برای هر کاربر، حریم خصوصی آنها را حفظ میکند. با این حال، قاضی پرونده معتقد است که این ادعا قابل اثبات نیست و اینکه آیا این شناسهها اطلاعات شخصی محسوب میشوند یا خیر، باید توسط هیئت منصفه تصمیمگیری شود.
قاضی پرونده گوگل را به این دلیل محکوم کردهاست که با وجود آگاهی از نگرانیهای کاربران و کارمندان خود، همچنان به جمعآوری دادههای کاربران ادامه دادهاست. این نشان میدهد که گوگل به طور عمدی در مورد نحوه جمعآوری و استفاده از دادههای کاربران شفاف عمل نکردهاست.
گوگل ادعا میکند که با استفاده از فناوریهای جدید حفاظت از حریم خصوصی (PET)، میتواند به کاربران کنترل بیشتری بر دادههای خود بدهد و در عین حال به کسبوکارها اجازه دهد تا به مشتریان خود دسترسی پیدا کنند. این شرکت معتقد است که با اعمال محافظتهای حریم خصوصی، میتواند یک استاندارد بالای حریم خصوصی را در استفاده از دادههایی مانند آدرس IP ایجاد کند.
با این حال، منتقدان معتقدند که این روشهای جدید ردیابی، همچنان امکان ردیابی کاربران را در سراسر وب و برنامههای مختلف فراهم میکند. این ردیابها با جمعآوری اطلاعاتی مانند رزولوشن صفحه نمایش، منطقه زمانی و نسخه سیستم عامل، میتوانند یک اثر انگشت دیجیتال منحصر به فرد برای هر کاربر ایجاد کنند. این اثر انگشت دیجیتال به شرکتها اجازه میدهد تا بدون اطلاع کاربر، فعالیتهای آنلاین او را ردیابی کنند.
از آنجایی که تشخیص این اثر انگشت دیجیتال برای کاربران بسیار دشوار است، آنها نمیتوانند به طور کامل از ردیابی شدن جلوگیری کنند. این در حالی است که خود گوگل قبلاً اذعان کردهاست که این روش ردیابی با انتظارات کاربران در مورد حریم خصوصی مطابقت ندارد.
گوگل ادعا میکند که با این تغییرات، همچنان به کاربران انتخاب میدهد و به کسبوکارها کمک میکند تا به اهداف خود برسند. با این حال، منتقدان معتقدند که این تغییرات به نفع شرکتها است و حریم خصوصی کاربران را به خطر میاندازد.
تجمع این رویدادها در بازه زمانی کوتاه، یعنی صدور دو هشدار، یک حکم قضایی و افشای گسترده نقض حریم خصوصی، نشاندهنده بحرانی شدن مسئله حریم خصوصی کاربران در دنیای دیجیتال است. این خطر نه تنها کاربران مرورگر کروم یا Edge، بلکه تمامی کاربران سیستمعاملهای اندروید و ویندوز را تهدید میکند. با توجه به اهمیت این موضوع، تیم نویسندگان هامیا ژورنال تلاش کردند تا دیدگاه شرکتهای بزرگ فناوری مانند گوگل و مایکروسافت را در این خصوص جویا شوند، اما تاکنون پاسخی دریافت نکردهاند.
از تاریخ ۱۶ فوریه 2025، روش جدیدی برای ردیابی آنلاین به نام “اثر انگشت دیجیتال” فعال خواهد شد. این بدان معناست که از آن تاریخ به بعد، احتمال ردیابی آنلاین کاربران به میزان قابل توجهی افزایش خواهد یافت. بنابراین، توصیه میشود که کاربرانی که نگران اینگونه مسائل هستند، به اطلاعات ارائه شده در این خصوص توجه کرده و اقدامات لازم برای حفاظت از حریم خصوصی خود را انجام دهند!