هوش مصنوعی در اروپا؛ چگونه مقررات سختگیرانه مانع نوآوری می‌شود؟

اروپا در بزنگاهی سرنوشت‌ساز ایستاده است. درحالی‌که چین و آمریکا با سرعتی سرسام‌آور در مسیر توسعه‌ی هوش مصنوعی پیش می‌روند، اتحادیه‌ی اروپا به دنبال راهی برای حفظ رقابت‌پذیری خود در این عرصه‌ی استراتژیک است. اما مسئله‌ای که سیاست‌گذاران اروپایی را به چالش کشیده، تعادلی حساس میان آزادی نوآوری و کنترل مقرراتی است. آیا کاهش محدودیت‌ها می‌تواند این قاره را به بازیگری جدی در میدان هوش مصنوعی جهانی تبدیل کند، یا تنها مسیر را برای شرکت‌های آمریکایی و چینی هموارتر خواهد کرد؟

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، از برنامه‌ای جاه‌طلبانه برای سرمایه‌گذاری خصوصی در هوش مصنوعی رونمایی کرده است. اما آیا این تلاش‌ها کافی خواهد بود؟ آیا اروپا، با وجود سیستم آموزشی پیشرفته و نخبگان علمی، می‌تواند به پیشتاز این حوزه تبدیل شود یا همچنان در سایه‌ی غول‌های فناوری باقی خواهد ماند؟ در این مقاله از هامیا ژورنال، نگاهی دقیق به سیاست‌های جدید اروپا، چالش‌های موجود و آینده‌ی احتمالی هوش مصنوعی در این قاره خواهیم داشت.

در تاریخ ۱۱ فوریه ۲۰۲۵، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، طی سخنانی در اجلاس اقدام هوش مصنوعی که در پاریس برگزار گردید، چشم‌انداز جدیدی از رویکرد اتحادیه اروپا نسبت به هوش مصنوعی را ترسیم نمود.

اتحادیه اروپا در اجلاس اخیر هوش مصنوعی که با حضور چهره‌های شاخص صنعت فناوری و سیاستمداران جهانی برگزار شد، از تصمیم خود مبنی بر کاهش مقررات حاکم بر حوزه هوش مصنوعی خبر داد. با این حال، کارشناسان معتقدند که چالش‌های پیش روی این اتحادیه برای تبدیل شدن به یک قدرت بزرگ در این عرصه بسیار پیچیده‌تر از صرف کاهش مقررات است. مواردی همچون ضرورت تجمیع منابع عظیم، جذب سرمایه‌گذاری‌های کلان و نیز استعدادهای برتر، از جمله موانع اصلی بر سر راه این هدف بلندپروازانه به شمار می‌آیند.

در پی سرمایه‌گذاری هنگفت دولت آمریکا در پروژه استارگیت و پیشرفت‌های چشمگیر مدل هوش مصنوعی چینی دیپ‌سیک، اتحادیه اروپا نیز درصدد است تا سهم قابل توجهی از بازار رو به رشد هوش مصنوعی را به خود اختصاص دهد. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، در این اجلاس از طرحی برای جذب بیش از ۱۱۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خصوصی در حوزه هوش مصنوعی خبر داد که نشان از عزم جدی این اتحادیه برای رقابت با قدرت‌های جهانی در این عرصه دارد.

نشست دو روزه اخیر، بر تعارض موجود میان نگرانی از مقررات بیش از حد سختگیرانه در حوزه هوش مصنوعی و لزوم وضع قوانین کافی برای کنترل این فناوری تأکید نمود.

جی‌دی ونس، معاون رئیس‌جمهور ایالات متحده، در سخنانی خطاب به شرکت‌کنندگان در اجلاس، با اشاره به انقلاب صنعتی نوین که هوش مصنوعی رقم می‌زند، نسبت به آثار زیان‌بار مقررات بیش از حد بر نوآوری هشدار داد. وی معتقد است که مقررات سختگیرانه می‌تواند نوآوران را از پذیرش ریسک‌های لازم برای پیشبرد این فناوری باز دارد.

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، با تأکید بر اهمیت حاکمیت بین‌المللی در حوزه هوش مصنوعی، بر لزوم ایجاد تعادل میان اعتماد، سرعت و نوآوری در تدوین مقررات این حوزه تأکید کرد. وی معتقد است که مقررات هوشمندانه و مبتنی بر اعتماد، می‌تواند زمینه‌ساز پیشرفت‌های چشمگیر در این حوزه باشد.

علیرغم پیشرفت‌های اخیر، صنعت هوش مصنوعی اروپا همچنان در مقایسه با ایالات متحده و چین جایگاه پایین‌تری دارد. با این حال، به باور برخی کارشناسان، اتخاذ سیاست‌های صحیح می‌تواند به کاهش این شکاف و تقویت جایگاه اروپا در عرصه هوش مصنوعی کمک شایانی نماید.

پی‌یر الکساندر بالاند، دانشمند ارشد داده‌ها در مرکز مطالعات سیاست اروپایی، معتقد است که اروپا عملاً تمام پیش‌نیازهای لازم برای رهبری در حوزه هوش مصنوعی و سایر فناوری‌های پیچیده را دارا می‌باشد. وی با اشاره به استعدادهای فوق‌العاده، اقتصاد مناسب و سیستم آموزشی قوی در اروپا، از تحولاتی خبر می‌دهد که با رهبری فرانسه و حمایت قاطع امانوئل مکرون در حال شکل‌گیری است.

بالاند بر این باور است که چالش‌های پیش روی اروپا برای تبدیل شدن به یک قدرت بزرگ در حوزه هوش مصنوعی فراتر از کاهش مقررات است. وی بر اهمیت تجمیع تحقیقات اروپایی، جذب سرمایه‌گذاری‌های کلان از سوی صندوق‌های بازنشستگی و ایجاد یک مرکز واحد برای هوش مصنوعی در اروپا تأکید می‌کند.

به گفته بالاند، در حال حاضر پاریس به عنوان پیشروترین اکوسیستم هوش مصنوعی در اروپا شناخته می‌شود.

آلیسیا گارسیا-هررو، محقق ارشد موسسه بروگل، با تأیید نقش پیشرو فرانسه در حوزه هوش مصنوعی، بر لزوم تمرکز اروپا بر اهداف مشخص‌تر، همچون کاربردهای هوش مصنوعی در رباتیک، تأکید می‌نماید.

گارسیا-هررو معتقد است که اگرچه هوش مصنوعی می‌تواند رقابت‌پذیری اتحادیه اروپا را افزایش دهد، اما حل مسائل بنیادی‌تر همچون تکمیل بازار واحد از اهمیت بیشتری برخوردار است.

برگزارکنندگان اجلاس پاریس ضمن تأکید بر اهمیت هوش مصنوعی، بر لزوم توسعه اخلاقی، فراگیر و زیست‌محیطی این فناوری نیز تأکید نمودند.

سخن پایانی

اروپا در مسیر تبدیل‌شدن به یک قدرت بزرگ در حوزه‌ی هوش مصنوعی، با تصمیمی دشوار روبه‌رو است: حفظ مقررات سخت‌گیرانه یا پذیرش آزادی بیشتر برای نوآوری؟ آنچه مسلم است، رقابت جهانی در این عرصه متوقف نخواهد شد و کشورهایی که در تنظیم سیاست‌های خود دچار تأخیر شوند، به ناچار میدان را به دیگران واگذار خواهند کرد. برنامه‌های جسورانه‌ی مکرون و تلاش برای جذب سرمایه‌گذاری خصوصی نشان از عزم جدی اروپا دارد، اما آیا این اقدامات کافی است؟ تنها زمان نشان خواهد داد که آیا کاهش مقررات به رشد سریع‌تر این صنعت منجر خواهد شد یا پیامدهایی غیرقابل‌پیش‌بینی به همراه خواهد داشت.

با این‌حال، یک نکته آشکار است: آینده‌ی هوش مصنوعی نه در دست سیاست‌گذاران، بلکه در دستان نوآورانی است که بدون موانع غیرضروری بتوانند مسیر پیشرفت را طی کنند. چنانچه اروپا بتواند میان آزادی اقتصادی و تنظیم‌گری هوشمندانه تعادلی مطلوب ایجاد کند، شانس خود را برای رقابت با آمریکا و چین افزایش خواهد داد. اکنون که این قاره در آستانه‌ی تصمیم‌گیری‌های حیاتی قرار دارد، تنها یک چیز قطعی است—جهانی که در آن فناوری در چارچوبی بسته محصور شود، جهانی ایستا و ناتوان خواهد بود.