تغییرات سریع در فناوریهای نوظهور، به ویژه در عرصه هوش مصنوعی، جهان را وارد مرحلهای تازه از رقابتهای صنعتی کردهاست. در این میان، شرکتهای بزرگ فعال در این حوزه نه تنها باید با چالشهای فنی و بازارهای جهانی روبرو شوند، بلکه تحت نظارتهای قانونی سختگیرانهای قرار گرفتهاند که میتواند مسیر نوآوری را دگرگون کند. اخیراً، وزارت دادگستری ایالات متحده و دیگر نهادهای نظارتی، تحقیقات گستردهای در خصوص ادعاهای ضد انحصار (Antitrust) علیه شرکتهای پیشرو، از جمله انویدیا، آغاز کردهاند. این اقدامات، نه تنها آینده رقابت در صنعت هوش مصنوعی را تحت تأثیر قرار میدهد، بلکه نگرانیهایی را درباره تأثیرات آن بر مصرفکنندگان و کسبوکارها به وجود آوردهاست.
آیا این تحقیقات راهی برای تضمین رقابت سالم و جلوگیری از تسلط بیحد و مرز شرکتها است، یا ابزاری برای محدود کردن فعالیتهای پیشگامان فناوری؟ بررسی دقیق پویاییهای بازار هوش مصنوعی، رقابت جهانی و تأثیر قوانین ضد انحصار بر این صنعت، راهی است برای یافتن پاسخی شفاف به این پرسشها. آنچه در ادامه از هامیا ژورنال خواهید خواند، تحلیلی است جامع از این مسئله که چگونه مقرراتگذاری میتواند آینده یکی از پیشرفتهترین فناوریهای بشری را رقم بزند.
فهرست مطالب
در اوایل پاییز گذشته، انتشار اخباری مبنی بر صدور احضاریههای احتمالی توسط وزارت دادگستری ایالات متحده، حاکی از تشدید تحقیقات این نهاد در خصوص ادعاهای ضد انحصار علیه شرکت انویدیا (NVIDIA)، به عنوان یکی از تولیدکنندگان پیشرو تراشههای رایانهای بود. گروهی از منتقدان، چه از طیف چپ و چه از طیف راست، نگرانی خود را در خصوص شکلگیری انحصار در حوزه فناوریهای بزرگ، به ویژه هوش مصنوعی، ابراز داشتهاند. با این حال، همانگونه که پیشتر نیز به آن اشاره شدهاست، این انتقادات بازتابی دقیق از واقعیت حاکم بر بازار فناوری، و به طور خاصتر، بازار هوش مصنوعی، به شمار نمیآید.
با توجه به تحولات اخیر، ضرورت تحلیل دقیق دلایل نادیده انگاشتن تمرکز رفاه مصرفکننده، به عنوان یکی از اصول بنیادین قوانین ضد انحصار (Antitrust) و همچنین پویایی حاکم بر بازار نوظهور هوش مصنوعی، در این ادعاها بیش از پیش احساس میشود.
تحقیقات ضد انحصار: تمرکز بر صنعت رو به رشد هوش مصنوعی
وزارت دادگستری ایالت متحده در تحقیقات اخیر خود، شرکت انویدیا را متهم به اعمال محدودیت بر انتخاب مشتریان در استفاده از تامینکنندگان دیگر و اعمال جریمه بر خریداران در صورت عدم استفاده انحصاری از تراشههای هوش مصنوعی تولیدی خود کردهاست. علاوه بر این، این تحقیقات بر روی معاملهی خرید شرکت RunAI، یک شرکت تخصصی در مدیریت بار کاری هوش مصنوعی، به ارزش ۷۰۰ میلیون دلار در ماه آوریل توسط انویدیا نیز متمرکز شدهاست.
در واکنش به این ادعاها، شرکت انویدیا در بیانیهای کتبی اعلام نموده است که موفقیتهای این شرکت حاصل رقابت سالم و ارائهی محصولات با کیفیت و ارزش افزوده بالا به مشتریان بودهاست. همچنین، این شرکت از نهادهای نظارتی درخواست کردهاست تا در صورت وجود هرگونه پرسش در خصوص شیوههای تجاری آن، به صورت مستقیم با این شرکت ارتباط برقرار نمایند. این رویداد در پی اعلامیهی کمیسیون تجارت فدرال (FTC) در ماه ژانویه سال 2024 مبنی بر آغاز تحقیقی در خصوص سرمایهگذاریها و مشارکتهای شش شرکت بزرگ در حوزه هوش مصنوعی مولد و ارائه خدمات ابری، صورت میگیرد.
تحقیقات ضد انحصار اخیر، شرکتهای پیشرو فناوری همچون گوگل (Google)، متا (Meta)، اپل (Apple) و آمازون (Amazon) را نیز در بر گرفته و نشان از تشدید نظارت رگولاتوری و اجرای قوانین مربوط به رقابت در این حوزه دارد. افزون بر این، نهادهای نظارتی رقابت در ایالات متحده نظیر کمیسیون تجارت فدرال (FTC)، رویکردی تهاجمیتر در مواجهه با ادغامها و خریدهای شرکتها، چه در بخش فناوری و چه در سایر صنایع، اتخاذ نمودهاند.
علیرغم سابقه ناموفق بسیاری از پروندههای مشابه در گذشته، بسیاری از این دعاوی از استاندارد سنتی رفاه مصرفکننده که بر مبانی اقتصادی استوار است، فاصله گرفته و به سمت نظریاتی سوق یافتهاند که بر آسیبهای بالقوه و تمرکز بر شرکتهای کوچک به جای مصرفکنندگان تأکید دارند.
رقابت جهانی در حوزه هوش مصنوعی
در دوران شکوفایی اینترنت، شرکتهای آمریکایی به واسطه رویکرد کمنظارت دولت این کشور در حوزه مقرراتگذاری، توانستند جایگاه پیشرو خود را در این عرصه تثبیت نمایند. با اعطای آزادی عمل به کارآفرینان و مصرفکنندگان در جهت بهرهبرداری بهینه از این فناوری، بازار به عنوان محکی برای سنجش موفقیت یا شکست کسبوکارها عمل نمود و نقش دولت به حداقل رسید. در نتیجه، شرکتهای فناوری آمریکایی به نامهایی آشنا در سطح جهانی تبدیل شدند.
در مقابل، رویکردهای نظارتی دقیقتر اتخاذ شده توسط اتحادیه اروپا، فرایند توسعه و عرضه محصولات نوآورانه را برای کارآفرینان در این حوزه با چالشهای جدی مواجه ساخت. با این حال، یکی از مهمترین دستاوردهای عصر اینترنت، ایجاد ارتباطات گسترده بین افراد و بازارهای جهانی است. همانگونه که بسیاری از صاحب نظران حوزه اقتصاد و سیاست بارها به آن اشاره نمودهاند، جهانیسازی فزاینده، علاوه بر مزایای عملی، از منظر اخلاقی نیز برای جوامع بشری حائز اهمیت است.
مشابه اینترنت و سایر فناوریهای ارتباطی، هوش مصنوعی نیز به طور چشمگیری توانایی بشر در دسترسی به اطلاعات را ارتقا بخشیده است. رقابت جهانی در عرصه عناصر تشکیلدهنده پشتهی هوش مصنوعی همچنان رو به گسترش است. این رقابت از آن جهت پیچیده است که عناصر متعددی در فرآیند ایجاد یک مدل هوش مصنوعی ایفای نقش مینمایند؛ با این حال، رقابت هم در سطح عناصر مختلف توسعهی هوش مصنوعی و هم در سطح محصولات نهایی آن به شدت احساس میشود.
اگرچه ایالات متحده در حال حاضر در پیشبرد تحقیقات و توسعه در حوزه هوش مصنوعی پیشتاز است یا حداقل پتانسیل دستیابی به این جایگاه را داراست، اما شرکتهای آمریکایی با رقابت جدی از سوی سایر کشورها مواجه هستند. به عنوان مثال، مدل منبع باز فالکون 2 امارات متحده عربی به عنوان یک رقیب قدرتمند در این عرصه ظهور کردهاست. از سوی دیگر، اروپا با اتخاذ رویکردی نظارتی نسبت به هوش مصنوعی، توسعه و راهاندازی استارتآپهای نوآور در این حوزه را با چالشهایی مواجه ساخته است؛ با این حال، فعالیتهای قابل توجهی در این زمینه، به ویژه در کشورهای فرانسه و بریتانیا، مشاهده میشود که میتواند برای شرکتهای آمریکایی رقابتی جدی ایجاد نماید.
نگاهی محدود به بازار هوش مصنوعی از منظر ایالات متحده، بخش قابل توجهی از ماهیت جهانی رقابت در این حوزه و عدم قطعیت پیرامون برتری یافتن مدلها، تراشهها و کاربردهای خاص را نادیده میگیرد.
تداوم رقابت در بازار هوش مصنوعی
حتی با در نظر گرفتن تراشههای هوش مصنوعی به عنوان یک مؤلفه کوچکتر در بازار پیچیدهی هوش مصنوعی، شرکت انویدیا همچنان با رقابت جدی از سوی رقبا در سطح آمریکا و جهان روبرو است.
بازار هوش مصنوعی در مراحل اولیهی توسعه خود قرار دارد و نمیتوان انتظار داشت که اولین شرکتها یا محصولات موفق، به طور دائم بر این بازار تسلط داشته باشند. اگرچه در حال حاضر انویدیا در تأمین برخی از زیرساختهای ضروری برای هوش مصنوعی پیشتاز است، اما تعداد فزایندهای از شرکتهای آمریکایی در حال توسعهی محصولات جایگزین یا ارائه خدمات مشابه هستند. به عنوان مثال، گزارشهای منتشر شده در ژوئن ۲۰۲۴ حاکی از افزایش رقابت در بازار تراشههای هوش مصنوعی است که در آن شرکتهایی مانند AMD و Intel به دنبال ارائه محصولات رقابتی بوده و شرکت آمازون نیز در جهت توسعهی پردازندههای اختصاصی برای محصولات ابری و هوش مصنوعی خود گام برداشته است.
جهت حفظ موقعیت پیشرو خود در بازار، شرکت انویدیا میبایست به ارائه محصولات برتر و پاسخگویی به نیازهای روزافزون مشتریان ادامه دهد. هر شرکتی که در حوزه محصولی محبوب و موفق فعالیت مینماید، با چالش رقابت از سوی نوآوران دیگری که به دنبال فرصتهای موجود در بازار رو به رشد هستند، مواجه خواهد شد؛ حتی اگر در کوتاهمدت رقیب قابل توجهی نداشته باشد. با این حال، موفقیت پایدار در این حوزه، مستلزم ارائه محصولات برتر و پاسخگویی به نیازهای مصرفکنندگان بوده و نباید به عنوان اقدامی ضد رقابتی تلقی گردد.
رقابت در بازار هوش مصنوعی ماهیت جهانی دارد و اعمال مقررات یا اجرای قوانین غیرضروری میتواند به رقابتپذیری شرکتهای پیشرو آمریکایی در سطح بینالمللی آسیب برساند. به عنوان مثال، شرکت انویدیا در سال ۲۰۲۴، شرکت هواوی چین را به عنوان یکی از رقبای اصلی خود معرفی نمود. این پرسش مطرح میشود که در صورت مواجه شدن شرکتهای آمریکایی با چالشهای قانونی، متحدان ایالات متحده برای ادامهی توسعهی فناوریهای هوش مصنوعی به چه جایگزینهایی روی خواهند آورد؟ با توجه به نگرانیهای موجود در خصوص فناوریهای چینی، محدود کردن فعالیتهای یک شرکت آمریکایی به بهانهی ضد رقابتی بودن آن، میتواند فرصتهای بیشتری را برای رقبا فراهم آورد.
نتیجهگیری
تحقیقات گستردهای که اخیراً بر روی برخی از شرکتهای بزرگ آمریکایی فعال در حوزه هوش مصنوعی متمرکز شدهاند، با نادیده گرفتن رقابت شدید و گستردهای که در سطح جهانی در این صنعت جریان دارد، تصویری ناقص و ناکافی از آن ارائه میدهند. این رویکرد که بر اساس پیشفرضِ انحصارطلبی ذاتی شرکتهای بزرگ استوار است، نمونهای از رویکرد کلی است که در آن شرکتهای بزرگ صرفنظر از عملکرد و نوآوریهایشان، به عنوان تهدیدی برای رقابت تلقی میشوند. اگر قوانین ضد انحصار به جای تمرکز بر افزایش رفاه مصرفکننده، بر محدود کردن فعالیت شرکتهای بزرگ متمرکز شوند، این مصرفکنندگان هستند که در نهایت از بهرهمندی از مزایای رقابت و نوآوری محروم خواهند شد.
سوالات متداول
تحقیقات ضد انحصار در حوزه هوش مصنوعی شامل بررسی رفتار شرکتهای بزرگ فناوری مانند انویدیا برای اطمینان از رقابت سالم و جلوگیری از ایجاد انحصار در بازار است.
انویدیا به دلیل خریدهای کلان مانند RunAI و اعمال محدودیتهایی برای انتخاب مشتریان، در مرکز تحقیقات ضد انحصار قرار گرفته است.
این تحقیقات میتواند بر نوآوری و رقابت در بازار تأثیر بگذارد؛ اگرچه برخی معتقدند چنین اقداماتی ممکن است مانعی برای توسعه فناوریهای جدید باشد.
خیر، بازار هوش مصنوعی هنوز در مراحل ابتدایی توسعه است و رقابت شدید در سطح جهانی میان شرکتهای مختلف وجود دارد.
قوانین ضد انحصار اگر به درستی اعمال شوند، میتوانند رقابت سالمی ایجاد کرده و منافع مصرفکنندگان را تأمین کنند. اما مداخلات غیرضروری ممکن است مانع دسترسی به نوآوریها شود.
شرکتهایی مانند AMD، Intel و Amazon از رقبای اصلی انویدیا در بازار تراشههای هوش مصنوعی هستند.
با افزایش رقابت جهانی و ظهور بازیگران جدید مانند مدلهای منبع باز، انتظار میرود تنوع و رقابت بیشتری در این صنعت شکل بگیرد.
اروپا با رویکرد نظارتی سختگیرانه، چالشهایی برای توسعه استارتاپهای نوآور ایجاد کرده است؛ با این حال، تلاشهای قابل توجهی در فرانسه و بریتانیا دیده میشود.
